: 7977023438   : 9821802863

माझ्या वडिल तातू नाना ननावरे यांना अभिवादन तारीख – १६ एप्रिल २०२५ (त्यांचा स्मृतिदिन) डॉ. राजेंद्र नानवरे, छातीरोगतज्ज्ञ

माझ्या वडिल तातू नाना ननावरे यांना अभिवादन तारीख – १६ एप्रिल २०२५ (त्यांचा स्मृतिदिन) डॉ. राजेंद्र नानवरे, छातीरोगतज्ज्ञ

Published On: April 15, 2025

माझ्या वडिल तातू नाना ननावरे यांना अभिवादन
तारीख – १६ एप्रिल २०२५ (त्यांचा स्मृतिदिन)
डॉ. राजेंद्र नानवरे, छातीरोगतज्ज्ञ
आज वडिलांचा मृत्यू होऊन ३० वर्षे झाली. या निमित्ताने त्यांच्या आयुष्याचा, संघर्षांचा, आणि त्यागमय जीवनाचा स्मरण करून त्यांना मनापासून अभिवादन करतो.
आम्ही सर्व भावंडे त्यांना प्रेमाने “अब्बा” म्हणत असू.
अब्बा यांचा जन्म १५ ऑगस्ट १९१६ रोजी झाला. त्यांचे वडील फार लहानपणीच गेले, तेव्हा ते केवळ १० वर्षांचे असावेत. त्यामुळे शिक्षण अर्धवट राहून त्यांनी १२ व्या वर्षी मुंबईतील एका शिपिंग कंपनीत हमाल (porter) म्हणून काम सुरू केलं. परंतु त्यांनी मेहनत, चिकाटी आणि बुद्धिमत्ता यांच्या जोरावर आपले कौशल्य वाढवत एक अत्यंत कुशल यांत्रिकी तज्ञ (skilled mechanic) म्हणून निवृत्त होईपर्यंत मानाचं स्थान मिळवलं.
तेथे त्यांनी तब्बल ४४ वर्षे सेवा केली आणि ६२ व्या वर्षी सेवानिवृत्त झाले.
“माझ्या वडिलांचे वडील, म्हणजेच माझे आजोबा, हे उशिरा १८९० च्या सुमारास मुंबई पोर्टवर कंत्राटदार होते – ते कार्गो जहाजांवरील माल चढवणं-उतरवण्याचं काम सांभाळायचे. व्यवसाय मोठा होता, पण ते एक आध्यात्मिक स्वभावाचे, अत्यंत भक्तिमान व्यक्ती होते. पंढरपूरच्या श्री विठोबा-माऊलीवर त्यांची अतूट श्रद्धा होती. त्यामुळे ते दर शनिवार पुण्याच्या नावाने बिनपगारी भंडारा भरवत असत – गरीबांना अन्नदान करायचे. पण ह्यामुळे त्यांना कधी पैसा साठवता आला नाही, आणि मग घरात आर्थिक तंगी येऊ लागली.
“आणि मग माझ्या वडिलांना, ‘अब्बांना’, वडिलांच्या मृत्यूनंतर वयाच्या १२व्या वर्षी शाळा सोडून मुंबईला कामासाठी यावं लागलं. त्यांनी हमाल म्हणून सुरुवात केली, पण आपल्या मेहनतीने आणि कौशल्याने ते निवृत्तीच्या आधीच एक कुशल तांत्रिक बनले – पोर्टवरील डीझेल मशिन्सचे एक जाणकार मेकॅनिक. हे सर्व त्यांच्या आत्मबलावर आणि संस्कारांवर घडलं.
आमचं कुटुंब अतिशय साधेपणात वाढलं – त्यांनी आणि आईने चार मुलं वाढवली. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या मुलामध्ये तब्बल १२-१३ वर्षांचा फरक होता. गरीबी असूनही त्यांनी कधीही मूल्यांशी तडजोड केली नाही. पैशाच्या मागे न लागता त्यांनी आम्हाला प्रामाणिकपणाचा आणि श्रमाचा वारसा दिला.
अब्बा हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे निस्सीम अनुयायी होते. त्यांनी बाबासाहेबांची तीन वेळा भेट घेतली होती:
1. पहिल्यांदा, जेव्हा ते सुमारे १६ वर्षांचे होते, त्यांना त्यांच्या सहकाऱ्यांनी राजगृह येथे कामगारांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी पाठवले. बाबासाहेबांच्या पुस्तकांनी भरलेल्या घरात जाऊन त्यांनी “जय भीम” म्हणत आपली भूमिका मांडली. नंतर बाबासाहेबांनी शंभरहून अधिक हमालांशी संवाद साधला.
2. दुसऱ्यांदा, रेल्वे प्रवासात एका सहकाऱ्याने त्यांची ओळख बाबासाहेबांना करून दिली – “हे डिझेल मेकॅनिक आहेत.”
3. तिसऱ्यांदा, अब्बा वर्लीतील आंबेडकर मैदानावर झालेल्या एका जाहीर सभेला उपस्थित होते. ही सभा दिक्षाभूमी चळवळीच्या अनुषंगाने होती.
त्यांनी अनेक विद्यार्थ्यांना मदत केली – कुणालाही न सांगता, कधी नावही विचारले नाही. आईच्या निधनाच्या दिवशी एक व्यक्ती आमच्या घरी आला आणि म्हणाला की, “तुमच्या आईने माझी परीक्षा फी दिली होती – कुठलंही नाव न विचारता.” हीच आमच्या आई-वडिलांची खरी ओळख – निस्वार्थपणे मदत करणारी माणसं.
“माझे अब्बा केवळ आमच्याच कुटुंबासाठी नव्हे, तर नातेसंबंध आणि समाजासाठीही नेहमीच पुढे होते. त्यांनी अनेक नातेवाईकांना आणि ओळखीच्या लोकांना मुंबई पोर्ट आणि शिपिंग कंपनीत नोकऱ्या मिळवून दिल्या. ‘आपण उभं राहताना इतरांनाही हात द्यावा’ हा त्यांचा विचार होता. त्यांच्या या प्रयत्नांमुळे अनेक घरांमध्ये स्थैर्य आलं. त्यांच्या उदारतेची आणि मदतीच्या वृत्तीची आठवण आजही अनेकांच्या मनात ताजी आहे.”
माझ्या आईचा टीबीमुळे मृत्यू झाला, तेव्हा मी केवळ अडीच वर्षांचा होतो. अब्बांनी नंतर दुसरे लग्न केले आणि आमची योग्य काळजी घेतली. आई-वडिलांनी आम्हा सर्व भावंडांना शिकवायचं फारच धाडसाने ठरवलं. मोठ्या भावंडांना अभ्यासात अडचणी आल्या, पण माझ्यावर त्यांनी विशेष मेहनत घेतली.
मला अभियांत्रिकीमध्ये रस होता, पण अब्बांचं स्वप्न होतं की त्यांचा मुलगा डॉक्टर व्हावा. त्यांनी लहानपणीच मला GFAM शिकलेल्या एका डॉक्टरकडे कामाला पाठवलं, तेव्हा माझं वय ९-१० वर्षे होतं. दिवाळी व उन्हाळी सुट्टीत, कोणतंही मानधन न घेता मी तिथे काम केलं. हे सगळं त्यांनी माझ्या वैद्यकीय प्रवासाची बीजं पेरण्यासाठी केलं होतं.
पुढे कॉलेजमध्ये गेल्यावर शिक्षणाचा खर्च वाढला, म्हणून त्यांनी ६५ व्या वर्षी पुन्हा नोकरी केली – माझं शिक्षण थांबू नये म्हणून.
आज मी मागे वळून पाहतो, तर माझ्या आयुष्यातल्या प्रत्येक टप्प्यावर त्यांच्या संस्कारांची आणि त्यागाची सोबत होती. आज मी ३५ वर्षांहून अधिक काळ मुंबईतील अतिशय संसर्गजन्य आणि खडतर हॉस्पिटलमध्ये काम करत आहे. PG विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन, 30 हून अधिक आंतरराष्ट्रीय संशोधन लेख, झोपडपट्ट्यांमध्ये मोफत आरोग्य शिबिरे – हे सगळं अब्बांनी दिलेल्या बळावर शक्य झालं.
अब्बा, आज तुम्ही नसलात तरी तुमचं असणं प्रत्येक श्वासात आहे. तुमच्या आठवणींचा आणि प्रेरणेचा प्रकाश आम्हाला सतत मार्ग दाखवत राहो.
या खास दिवशी, आमचे वडील अब्बा यांच्या स्मरणार्थ, आम्ही गाडगे महाराज धर्मशाळा, परळ, मुंबई येथे मोफत अन्नदान कार्यक्रम आयोजित केला आहे. या उपक्रमामध्ये टाटा कॅन्सर रुग्णालयात उपचारासाठी बाहेरगावाहून आलेले कॅन्सर रुग्ण आणि त्यांच्या नातेवाईकांना अन्नपुरवठा केला जाईल, जे सध्या धर्मशाळेत राहतात. ही छोटीशी मदत त्यांच्या दुःखात थोडा आधार देईल अशी आम्हाला आशा आहे – अब्बा यांनाही हेच आवडलं असत.

Latest Articles